2.3.2016 / Emie Vural
Yayımlanma Tarihi :02.03.2016 DAHİLDE İŞLEME REJİMİ (DİR) KAPSAMINDA, DAHİLDE İŞLEME İZİN BELGESİNİN (DİİB) TEMİNİ, KULLANIMI VE KDV UYGULAMALARI Emir VURAL[1] ÖZET Dünya piyasa fiyatlarından hammadde temin etmek suretiyle ihracatı artırmak, ihraç ürünlerine uluslararası piyasalarda rekabet gücü kazandırmak, ihraç pazarlarını geliştirmek ve ihraç ürünlerini çeşitlendirmek amacıyla "Dahilde İşleme Rejimi Kararı" hazırlanmıştır.[2] Dahilde işleme rejimi, İhraç edilecek ürünlerin üretiminde kullanılan ve ithal edilerek veya yurt içi alımla temin edilecek unsurlar (hammadde, yarı mamul, mamul, ara malı, ambalaj ve benzeri) için çeşitli muafiyetler sağlayan bir ihracatı teşvik sistemidir. Bu çalışmamızda; Dahilde İşleme Rejimi kapsamında İhraç amacıyla planlanan malların üretiminde kullanılacak olan girdilerin gümrük muafiyetli ithalatına ve/veya yurt içi alımlara imkan sağlayan dahilde işleme İzin belgesinin (DİİB) nasıl temin edildiğinin, kullanım şeklinin ve bize sağlamış olduğu avantajların üzerinde durmaya çalışacağız. Anahtar Kelimeler:Dahilde İşleme Rejimi, Dahilde İşleme İzin Belgesi, İhracatı Teşvik Sistemi, WITHIN THE SCOPE OF INWARD PROCESSING REGIME (IPR), PROCUREMENT AND UTILIZATION OF INWARD PROCESSING AUTHORIZATION CERTIFICATE (IPAC), AND VALUE ADDED TAX APPLICATION ABSTRACT “Inward Processing Regime” has been constituted in order to increase the exportation by procurement raw material by the cost of world market, gain competitive power to the exported goods in the international markets, develop the exportation markets and diversify the exported goods. IPR is an incentive system for exportation by providing various exemptions especially on components of export goods (raw material, manufactured, semi-manufactured, intermediate goods, package, etc.), which will be used by export products and will be exported or domestic supply. This paper focuses on the process of the inputs with the custom exemption import and/or how ensures the inward processing authorisation certificate (IPAC) which provide opportunity for domestic procurements. The utilization and advantages of IPAC are also analyzed. Keywords: Inward Processing Regime, Inward Processing Authorization Certificate, Export incentive system
DİR ilk olarak 22510 sayılı, 31.12.1995 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 95/7615 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Kararı ile karşımıza çıkmıştır. Bu karar ve bu kararda yapılan değişiklikler; 99/13819 sayılı Karar ile kaldırılmış, anılan karar da 25709 sayılı, 27.01.2005 günlü Resmi Gazetede yayımlanan ve halen yürürlükte bulunan 2005/8391 sayılı Karar ile yürürlükten kaldırılmıştır. Dahilde işleme tedbirlerinin uygulama usul ve esaslarını belirlemek üzere; 2005/8391 sayılı DİR Kararı’na dayalı olarak, 25709 sayılı ve 27.01.2005 günlü Resmi Gazete’de yayımlanan 2005/1 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği ile elektronik ortamda düzenlenen dahilde işleme izin belgelerine ilişkin 20.12.2006 günlü, 26382 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2006/12 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği yürürlüğe girmiştir. Ayrıca DİR’e ilişkin hükümler 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 108-122. maddelerinde, Gümrük Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin Gümrük Yönetmeliği’nin de 349-369. maddelerinde yer almaktadır.[3]
DİR, ihraç edilecek ürünlerin üretilmesinde kullanılan, yurt içinden veya yurt dışından temin edilen girdilerin, temin edilirken ödenecek olan vergilerden muaf tutan bir ihracatı teşvik sistemidir. Bu rejim, dış piyasa fiyatları üzerinden girdi temin etmek suretiyle ihracatımızın payını artırmak, uluslar arası piyasalarda rekabet edebilmek, ihraç mahreçlerimizi geliştirmek ve ihracatını yaptığımız ürünlerin çeşitliliğini artırmayı hedeflemektedir.
Rejimin sağlamış olduğu faydaların başında; İthalatta Gümrük Vergisi, KDV, ÖTV ile Diğer Vergi ve Fonlardan Muafiyet. Vergi, Resim ve Harç İstisnası ile KKDF İstisnası. Ticaret Politikası Önlemlerine Tabi Olmama ve TMO’dan Alım (10/6/2006 tarihinden sonra ithalat yolu açılmıştır.). TŞK’ca Tespit Edilen Şeker Fab.’dan Alım (21/12/2006 tarihine kadar). Yurt İçi Alımlarda KDV Tecil-Terkin Uygulaması. Yurt İçi Satış ve Teslimlere Müsaade edilmesi. İthalatta Alınması Gereken Vergilere İlişkin Teminat İndirimi[4] Rejimin aldığı eleştiriler ise; DİR’e yönelik olarak, kamusal gelirden belli miktarlarda feragatin yanında, her ne kadar "2006/12 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği’nin 7.maddesi de; “Dahilde işleme izin belgesi kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul, değişmemiş eşya ve ambalaj malzemeleri, bu Tebliğin 5 inci maddesi hükmüne göre ithal edilebileceği gibi, yurt içinden de temin edilebilir" açıklaması yer alsa dahi, yurt içi hammadde ve yarı mamul üreten firmaların, bu ürünlerine yönelik yurt içi talebindeki daralmalar nedeniyle dar boğazların yaşanması.
Rejim kapsamında üç çeşit uygulama bulunmaktadır Bunlar, DİR kapsamında;
2006/12 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği’nin 9.maddesi de "Türkiye Gümrük Bölgesinde (serbest bölgeler hariç) yerleşik firmaların, dahilde işleme rejiminden yararlanmak için bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ hükümleri çerçevesinde dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni almaları gerekir." hükmü yer almaktadır Bu çerçevede;
şartları aranmaktadır. Dahilde işleme rejimi kapsamında belge almış olan alıcıların, 3065 sayılı Kanunun geçici 17. ci maddesi kapsamında KDV ödemeksizin mal alımı yapmaları için ayrıca "imalatçı" sıfatını taşımaları gerekmemektedir.
Dahilde İşleme İzin Belgesi ile ilgili uygulamalar, 1 Ocak 2006 tarihi itibari ile E-imza kullanarak sadece elektronik ortamda gerçekleştirilebilmektedir. Bu çerçevede, DİİB sahibi olmak isteyen firma öncelikle e-imza edinmesi suretiyle DİR otomasyon projesine katılmalıdır. Bu projeye katılabilmek için, e-imza kullanıcısının http:\\www.dtm.gov.tr adresinden online yetkilendirme başvurusunda bulunması gerekmektedir. Akabinde firma tanımlamasının gerçekleştirilebilmesi için gerekli bilgi ve belgeler ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine sunulur. İhracat Genel Müdürlüğünce gerçekleştirilecek onay sürecinden sonra gerekli şartların sağlanması halinde belge temini gerçekleşir
Dahilde İşleme Rejimi kapsamında, Dahilde İşleme İzin Belgesi belirli bir süre için verilmesi sebebiyle, taahhüt edilen ihracatın bu süreler içerisinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Belgede verilecek olan süreler sektörüne göre azami 12 (oniki) aya kadar tespit edilebilir. Sürenin başlangıcı, dahilde işleme izin belgesinin tarihi olup Süre sonu ise, belge süresi (ek süre, haklı ve mücbir sebep ile fevkalade hallere ilişkin süreler dahil) bitiminin rastladığı ayın son günüdür. DİR kapsamında yapılacak olan ithalatlarda vergi avantajı sağlanabilmesi adına kullanılacak olan iki sistem mevcut bulunmaktadır, bunlar;
Yapısı itibari ile teminat barındırmayan bu sistemde, DİİB kapsamında gerçekleştirilen ithalat sırasında ortaya çıkan gümrük vergisi, fon, KDV gibi yükümlülüklerin öncelikle işletme tarafından ödenmesi, daha sonra ise ithal edilen eşyanın ihracatı gerçekleştirilmesi esnasında, ödenen bu meblağların ihracatı gerçekleştiren işletmeye iade edilmesi temeline dayanmaktadır.[7] Katma Değer Vergisi Kanunu’nun Geçici 17’nci maddesiyle 31/12/2015 tarihine kadar DİİB kapsamında yurt içinden yapacağı ham madde ve yardımcı madde alımlarını KDV ödemeksizin gerçekleştirebilecektir, yani DİİB kapsamında ihracatı gerçekleştirilecek ürünlerin üretiminde kullanılacak girdilerin teslimleri 31.12.2015 tarihine kadar tecil-terkin kapsamında gerçekleştirilebilecektir. DİİB sahibi mükelleflere belge kapsamındaki hammadde ve yardımcı madde niteliğindeki malların tecil-terkin sistemi çerçevesinde teslimi ihtiyaridir. DİİB sahibi mükellefler, bu belgede yer alan maddeleri, 3065 sayılı Kanunun geçici 17 nci maddesinde hükme bağlanan tecil-terkin sisteminden yararlanarak teslim alabilirler. 3065 sayılı Kanunun geçici 17 nci maddesi kapsamındaki teslimler nedeniyle düzenlenecek faturalarda, her bir mal türüne ilişkin KDV hariç bedelin 2.500 TL’yi (tekstil-konfeksiyon sektöründe pamuk, yün, iplik ve kumaş dışındaki mallarda 500 TL) aşması zorunludur. Belge kapsamında teslim edilen birden fazla mal türünün aynı faturada gösterilmesi durumunda bu sınırlar her bir mal türü için ayrı ayrı aranır. Satıcı firma Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamında alıcı firmaya keseceği faturaya, "Katma Değer Vergisi Kanunu’nun Geçici 17. maddesi gereğince katma değer vergisi tahsil edilmemiştir” ibaresi eklenerek, dahilde İşleme İzin Belgesinin bir nüshasını fatura eki yapacaktır. Tecil terkin kapsamında olan ve olmayan malların teslimlerinin birlikte yapılması halinde ayrı ayrı fatura düzenlenmelidir.
DİİB sahibine mal teslim eden satıcılar KDV Kanununun geçici 17‟nci maddesine göre talep edecekleri iadesini KDV beyannamesinin “İhraç Kaydıyla Teslimlere Ait Bildirim” tablosuna, “İşlem Türü” listesinden “702” kod numaralı satır seçilir ve satırın “Teslim Bedeli” sütununa KDV hariç teslim bedeli girilip vergi oranı seçildikten sonra “Hesaplanan KDV” sütunu, beyanname programı tarafından hesaplanır. “Yüklenilen KDV” sütunu ise mükellef tarafından doldurulur. Bu sütuna mükellef tarafından hesaplanacak olan ihraç kaydıyla teslimin bünyesine giren vergi tutarı yazılır. İhracatın gerçekleştiği dönemde tecil edilen KDV terkin edilir, tecil edilemeyen KDV için ise mükellefin iade hakkı doğar. İhraç kaydıyla teslimlerde tecil edilemeyen KDV, ihracatın gerçekleştiği dönemde iade konusu yapılabilir. İhracatın kısmen gerçekleşmesi halinde, gerçekleşen kısma isabet eden tutarın iadesi talep edilebilir. DİİB sahibi mükellefin ihraç kayıtlı mal tesliminde bulunması halinde KDV beyannamesinin ihraç kayıtlı teslimler bölümündeki 701 kodu seçerek beyan etmekte ve yine 11/c maddesine göre ihraç kayıtlı mal teslim eden satıcıların tabi olduğu esaslara göre iade almaktadır.[8] 3065 sayılı Kanunun geçici 17 nci maddesi kapsamında tecil edilen KDV, dahilde işleme rejiminde öngörülen süreler içinde ihraç edildiğinin tevsik edilmesi kaydıyla terkin edilir. Terkin işleminin yapılabilmesi için öncelikle dahilde işleme rejimi kapsamında teslimin yapıldığı döneme ait beyannamenin verilme süresi içinde, alıcılar tarafından onaylanarak verilen DİİB’in örneği veya bu belgenin tarih ve sayısı ile satılan malın cins, miktar ve tutarına ilişkin bilgilerle satıcı tarafından onaylanan bilgileri ihtiva eden liste bağlı olunan vergi dairesine bir dilekçe ekinde verilir. Bu belgelerle birlikte satış faturalarının fotokopisi veya fatura bilgilerini içeren firma yetkililerince kaşeli ve imzalı bir liste de dilekçelere eklenir. 3065 sayılı Kanunun geçici 17 nci maddesi kapsamında satın alınan maddelerle imal edilen malların süresi içinde ihraç edildiği yukarıda sayılan belgelere ek olarak yeminli mali müşavirlerce düzenlenecek bir raporla tespit edilir. Bu rapor alıcı tarafından, tecil-terkin kapsamındaki alışlarına ilişkin olarak düzenlenebileceği gibi, satıcı tarafından bu kapsamdaki satışlarına ilişkin olarak da düzenlenebilir. 3065 sayılı Kanunun (11/1-c) ve geçici 17 nci maddeleri kapsamındaki ihraç kaydıyla teslimlerden doğan KDV iade alacaklarının, indirim yoluyla telafi edilebilmesi mümkündür. Bu tercihi yapan mükellefler, tecil edilemediği için iadesi gereken KDV tutarlarını ihracatın gerçekleştiği dönem beyannamesinin “İndirimler” kulakçığının “İndirimler” tablosunda 107 kod numaralı satır aracılığıyla indirim konusu yapabilirler ve bu işlem için indirilecek KDV listesi vermezler.[9]
Türkiye'de ihracat artışı sağlamaya yönelik teşvikler çerçevesinde geliştirilen Dahilde İşleme Rejimi (DİR), ihracata dayalı büyüme modelinde kullanılan araçlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu doğrultuda, ihracatını gerçekleştireceğimiz ürünlerin dünya mahreçleri ile fiyat rekabetine girebilmesi için temel adım girdi maliyetlerini aşağı çekmek olmuştur. 01.01.1996 tarihi itibari ile uygulamaya konulan Dahilde İşleme Rejimimde İthalat esnasında alınması gereken vergilerin teminata bağlanması ve işlem görmüş ürünün ihracatından sonra teminatların çözülmesi sistemi olan şartlı muafiyet sistemi ile ithalat esnasında tahsil edilen vergilerin işlem görmüş ürünün ihracatından sonra iadesine dayanan geri ödeme sistemi, DİR’in iki önemli ayağını oluşturmaktadır. Böylece İthal girdiler vasıtasıyla ihraç etmek amacıyla üretilen ürünlerin üzerindeki finansal yükün azaltılması amaçlanmıştır. Bununla birlikte yerli üreticilerin ekonomik çıkarlarının gözetilmesi temel şartı ile DİİB düzenlemesinde Katma Değer Vergisi Kanunu’nun Geçici 17’nci maddesiyle 31/12/2015 tarihine kadar DİİB kapsamında yurt içinden yapacağı ham madde ve yardımcı madde alımlarını KDV ödemeksizin gerçekleştirebilecektir. KAYNAKÇA ERSAN M., "Dahilde İşleme İzin Belgesi Sahibi Mükelleflerin Belge Kapsamında İmal Ettikleri Malların 3065 Sayılı KDV Kanununun 11/1-C Veya Geçici 17.ci Maddeleri Kapsamında İhraç Kaydıyla Tesliminde KDV Beyanı, Maliye Postası, Eylül 2015, s-45 İLDİR M., “Dahilde İşleme İzin Belgesi (DİİB) Sahibi Mükelleflerin İhraç Kayıtlı Teslimlerinde Ocak 2015 Döneminden İtibaren Yeniden Düzenlenen KDV Beyannamesi Doldurulurken Yaşanan Sorunlar Ve Çözüm Önerileri“, 09 Mart 2015 İNANÇ M., Dahilde İşleme Veya Geçici Kabul İzin Belgesi Kapsamındaki Mal Teslimlerinde Tecil- Terkin Uygulamasında Son Durum, Mali Çözüm, Temmuz-Ağustos 2011, S.205 ÖNDER H.M., T.C. "Ekonomi Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü Şube Müdürü/ Uludağ ihracatçı birlikleri Genel sekreterliği sunumu", 01 ekim 2014 SAYILGAN G., ŞENOL C., Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, "Dahilde İşleme Rejimi Ve Türk İşletmelerinin İhracatı Üzerine Etkileri",Sayı: 35, Ocak-Temmuz 2010, ss.41 ŞENOL C.,Dahilde İşleme Rejiminde KDV Tecil-Terkin Uygulaması , Gümrük Dünyası Dergisi, sayı :59-2008 Dahilde İşleme Rejimi Tebliği (Tebliğ No : İhracat: 96/1) 17/1/2005 tarihli 2005/8391 sayılı DAHİLDE İŞLEME REJİMİ KARARI DAHİLDE İŞLEME REJİMİ TEBLİĞİ (İHRACAT: 2006/12) KDV Genel Uygulama Tebliği, 26/04/2014 26/02/2015 - sayı /21152195-35-02-94 özelge http://eortak.dtm.gov.tr/eortak/login/listApplications.htm