13.5.2006 / Bülent Çakar
1.1.2006�dan İtibaren Yatırım İndirimi İstisnası Uygulaması Bilindiği üzere 8 Nisan 2006 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 5479 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanununun �yatırım indirimi�ne ilişkin 19 ncu maddesi yürürlükten kaldırılmış, aynı Kanuna eklenen geçici 69 ncu madde ile kaldırılan yatırım indirimi istisnasına ilişkin geçiş hükümleri düzenlenmiştir. Bu hükümler 1.1.2006 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Diğer bir deyişle yatırım indirimi uygulaması, 1.1.2006 tarihinden itibaren vergi sistemimizden kaldırılmıştır. Gelir Vergisi Kanununa eklenen geçici 69�ncu maddede; a) 2005 yılından devreden yatırım indirimi istisnası tutarları, b) 24.4.2003 tarihinden önce yapılan müracaatlara istinaden düzenlenen yatırım teşvik belgeleri kapsamında, 1.1.2006 tarihinden sonra yapılacak yatırımlar nedeniyle hesaplanan yatırım indirimi istisnası tutarları, c) Gelir Vergisi Kanununun mülga 19 uncu maddesi kapsamında 1.1.2006 tarihinden önce başlanan yatırımlarla ilgili olarak, bu tarihten sonra yapılan ve önceden başlanan yatırımla iktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz eden yatırımlar nedeniyle hesaplanan yatırım indirimi istisnası tutarları, Sadece 2006, 2007 ve 2008 yıllarına ait kazançlardan indirilebilecektir. 2006, 2007 ve 2008 yıllarında yapılacak yatırım indirimi istisnası uygulamasının şartları şöyledir: a) 24.4.2003 tarihinden önce yapılan müracaatlara istinaden düzenlenen yatırım teşvik belgeleri kapsamında başlanılmış yatırımlar, Gelir Vergisi Kanununun 4842 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılmadan önceki ek 1, 2, 3, 4, 5 ve 6 ncı maddeleri çerçevesinde yapılmaya ve yatırım indirimi istisnası tutarı ve stopaj yükümlülüğü bu hükümlere göre uygulanmaya devam edilecektir. b) Gelir Vergisi Kanununun mülga 19 uncu maddesi kapsamında 1.1.2006 tarihinden önce başlanan yatırımlarla ilgili olarak, bu tarihten sonra yapılan ve önceden başlanan yatırımla iktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz eden yatırımlar için 31.12.2005 tarihi itibariyle 19�ncu maddenin yürürlükten kalkmadan önceki hükümleri uygulanacaktır. c) 1.1.2006 tarihinden sonraki kazançlardan yatırım indirimi istisnası tutarı düşüldüğünde, kurumlar vergisi mükellefleri için 31.12.2005 tarihi itibariyle geçerli olan % 30 kurumlar vergisi oranı uygulanacaktır. İhtilaf Konusu Olabilecek Düzenlemeler 5479 sayılı Kanundaki bazı düzenlemelerin genel hukuk ilkelerine ve bu bağlamda Anayasaya uygunluğu tartışmalı olup düzenlemenin iptali amacıyla Anayasa Mahkemesine başvurulmuştur. Yasada hukuki ihtilaf konusu olabilecek düzenlemeler şunlardır: a) 5479 sayılı Kanun 8 Nisan 2006 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmış ancak Gelir Vergisi Kanunundaki yatırım indirimi hükümlerini kaldıran maddesi 1.1.2006 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. 01.01.2006 - 08.04.2006 tarihleri arasında yürürlükte bulunan GVK�nun 19�ncu madde hükümlerine göre yatırım yapıp yatırım indirimi istisnasından faydalanmayı düşünen mükellefler mağdur olmuşlardır. b) 31.12.2005 tarihi itibariyle devreden yatırım indirimi tutarı bulunan veya bu tarihten önce yatırıma başlayıp halen devam eden yatırımı bulunan mükellefler yatırıma başladıklarında yatırım indirimi tutarlarını kazançlarından süresiz olarak indirebileceklerini hesaplarken, bu düzenleme ile istisna tutarlarının indirimi sadece üç yıl süre ile sınırlandırılmıştır. c) Bu üç yıllık sürede istisnadan faydalanan mükellefler, vergi oranlarında lehlerine yapılan değişiklikten (gelir vergisi oranları aynı yasa ile değiştirilmiş, kurumlar vergisi oranını % 20�ye düşürecek yasa tasarısı halen Meclis�te görüşülmektedir.) faydalanamayacaklardır. Konunun genel hukuk ilkeleri açısından tartışılacak bir çok yönü bulunduğu kanısındayız. Bu nedenle her mükellefin kendi durumunu değerlendirip düzenlemeden zarar görmesi söz konusu ise ihtirazi kayıtla beyanname verip dava açma alternatifini tartışmasında fayda bulunmaktadır. 2006 Yılında Yatırım İndirimi İstisnasından Faydalanılıp Faydalanılmamasının Değerlendirilmesi Yukarıda açıkladığımız üzere, 2006, 2007 ve 2008 yıllarında yatırım indirimi istisnası uygularken, kurumlar vergisi oranının 2006 yılı başından itibaren (şifahi açıklamalar bu yöndedir) % 20 olarak uygulanacağını, istisna uygulandığında ise kalan matraha eski kurumlar vergisi oranı % 30�un uygulanacağını, yatırım indirimi istisnasının % 19,8 oranında stopajlı veya stopajsız olup olmadığını göz önünde bulundurmak gerekmektedir. Örneğin, 2005 yılından 2006 yılına 200 birim yatırım indirimi istisna tutarı devreden bir kurumlar vergisi mükellefinin, (bu tutarın 24.4.2003 tarihinden önce alınmış teşvik belgesine ait olduğunu yani stopajlı olduğunu düşünelim) 2006 yılı kurum kazancının 1000 birim olduğunu varsayalım. (Devreden yatırım indirimi tutarının yeniden değerleme oranında (% 0,39) endekslenmesi ihmal edilmiştir) Yatırım indirimi istisnası uygulanır ise: 1.000 - 200 = 800 KV matrahı 800 x % 30 = 240 KV 200 x %19,8 = 39,6 yatırım indirimi stopajı 240 + 39,6 = 279,6 toplam vergi yükü Yatırım indirimi istisnası uygulanmaz ise: 1.000 x %20 = 200 toplam vergi yükü Görüldüğü üzere bu mükellefin yatırım indiriminden faydalanmaması daha avantajlı olmaktadır. (Kar dağıtımı yapıldığında stopaja tabi tutulmuş yatırım indirimine isabet eden kısımdan % 10 kar dağıtım stopajı yapılmayacaktır) Örneğin, aynı mükellefin devreden yatırım indirimi tutarının 1000 olduğunu varsayarsak, Yatırım indirimi istisnası uygulanır ise: 1.000 - 1.000 = 0 KV matrahı 1.000 x %19,8 = 198 yatırım indirimi stopajı Yatırım indirimi istisnası uygulanmaz ise: 1.000 x %20 = 200 KV Kar dağıtımı yapılır ise, yatırım indirimi istisnasının uygulandığı senaryoda vergi yükü aynı kalacak, yatırım indirimi istisnasının uygulanmadığı senaryoda 800x%10=80 birim kar dağıtımı stopajı yapılacağı için şirketteki vergi yükü 200+80=280 birime çıkacaktır. (Ortağın beyanname vermesi durumunda kar dağıtımı stopajı hesaplanan vergiden mahsup edilir.) Bu durumda salt şirketin vergi yükü göz önüne alınır ise, yukarıdaki birinci örneğin aksine, bu örnekte yatırım indirimi istisnası uygulanması daha avantajlı görünmektedir. Örnekleri çoğaltmak mümkün olup bu senaryolarda kritik nokta kurum kazancı tutarı ile yatırım indirimi istisnası tutarının büyüklüklerinin birbirine mukayesesidir. 2006 Yılının Birinci Geçici Vergi Döneminde Yapılan Tercih 2006 yılı ilk geçici vergi döneminde beyan edilecek matrah, Meclisteki tasarı henüz yasalaşmadığı için % 30 oranında vergiye tabi tutulacaktır. Bu nedenle, bu geçici vergi döneminde yatırım indirimi istisnası uygulamak, özellikle geçici vergi dönemlerinde yararlanılan istisnaların stopaja tabi olmadığı da göz önünde bulundurulursa avantajlı olabilecektir. Ancak bu dönemde uygulanan istisnanın diğer dönemler ve hesap döneminin tümü için uygulanma zorunluluğunun bulunduğu ileri sürülebilir. Bilindiği üzere amortisman ve maliyet yöntemleri için böyle bir zorunluluk söz konusudur. 217 nolu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde, istisnaların uygulanması açısından, sadece gerekli şartların ortaya çıktığı geçici vergi dönemlerinde istisnaların uygulanabileceği, şartların ortadan kalktığı dönemde ise diğer dönemleri de kapsayacak şekilde istisna uygulamasının yapılmayacağı, bu durumda istisna uygulanan önceki dönemler için herhangi bir müeyyide uygulanmayacağı belirtilmiştir. Şartların ortadan kalkması ifadesi gayri iradi bir durumu belirtmektedir. Tercih ise adı üstünde iradi bir durumdur. Ancak buna rağmen, diğer dönemlerde vergi oranının değişecek olması nedeniyle yeni bir durumun ortaya çıkması söz konusu olduğu için, bu geçici vergi döneminde yapılacak tercihin diğer dönemlerde değiştirilebileceği görüşündeyiz. Aynı değişikliğin, 1.1.2006�dan önce yapılan stopajlı ve stopajsız yatırım indirimi tutarlarından öncelikle hangisinin indirim konusu yapılacağı tercihinde de söz konusu olabileceğini düşünüyoruz. Çünkü 1.1.2006�dan önce yapılan tercih, yatırım indirimi istisna tutarlarının indiriminde herhangi bir süre kısıtlamasının söz konusu olmadığı şartlarda yapılmış idi. Oysa şimdi istisna tutarları ancak 2006, 2007 ve 2008 yılları kazançlarından indirilebilecektir. Ancak bu konularda yapılacak uygulamalar eleştiri konusu olabileceğinden yargı sürecinin gözden uzak tutulmamasında yarar bulunmaktadır.