19.2.2007 / Levent Etkesen
A. Değeri Düşen Emtianın Vergi Usul Kanunu Açısından Değerlendirilmesi Vergi Usul Kanunu�nun 278�inci maddesi değeri düşen malları �Yangın, deprem ve su basması gibi afetler yüzünden veyahut bozulmak, çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak gibi haller neticesinde iktisadi kıymetlerinde önemli bir azalış vaki olan emtia ile maliyetlerinin hesaplanması mutat olmayan hurdalar ve döküntüler, üstüpü, deşe ve ıskartalar � olarak belirlemiştir. Bu emtianın emsal bedel ile değerleneceği yasal düzenleme ile açıklanmıştır. Bu madde hükümlerince emtianın değeri düşen mallar olarak emsal bedel ile değerlenebilmesi için emtianın yangın, deprem ve su basması gibi afetler yüzünden veyahut bozulmak, çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak gibi haller neticesinde iktisadi kıymetinde önemli bir azalışın olması gerekmektedir. Bu haller dışında örneğin çalınma veya kaybolma suretiyle emtiada meydana gelen kayıplar için bu madde uygulanamamaktadır. B. Değeri Düşen Emtianın Değerinin Belirlenmesi İçin Yapılacak İşlemler: VUK�nun 278�inci maddesinde belirtilen nedenlerle iktisadi kıymetlerde meydana gelen kayıpların uygun süre içersinde, delilleri ortadan kalkmadan ilgili makamlara (yangında itfaiyeye, gıdanın bozulmasında sağlık müdürlüklerine gibi) bildirilerek olayın tespitinin yapılması gerekmektedir. Tespitler sonucunda emtiadaki kıymet kaybının belirlenmesi, emsal bedelin tespiti için takdir komisyonuna başvurulmalıdır. Takdir komisyonu dışında başka bir kurum ya da kuruluşa emsal bedel veya zarar tespiti yaptırılamaz. Emtianın tamamen değer kaybına uğramış olması sonucu değiştirmez. Bu durumda takdir komisyonu değerin tamamen kaybolduğunu, emsal bedelin sıfır olduğunu tespit eder. Vergi Usul Kanunu�nun 278. maddesi açısından işlemin takdir komisyonunca karara bağlanmış olması önemlidir. Ayrıca VUK�un 267.maddesi uyarınca yargı mercilerinin bilirkişiler vasıtısıyla biçtikleri değerler de takdir komisyonu kararları gibi emsal bedel olarak dikkate alınabilir. Değeri düşen mallarla ilgili değerleme ilke olarak hesap sonu itibariyle yapılır. Ancak emtianın tabi afetler yüzünden değer kaybettiği durumlarda hesap dönemi sonu beklenmeden takdir komisyonundan emsal bedel tespiti talep edilmelidir. Takdir Komisyonu kararının da engeç Kurumlar Vergisi beyannamesinin verilme süresi içinde alınmış olması gerekir. C. Değer Düşüklüğü Tespit Edilen Emtianın Muhasebe Kayıtlarının Yapılması: Kanunda emsal bedeli tespit ettirilen değeri düşen mallar için karşılık ayrılmasına ilişkin hüküm bulunmamaktadır. Uygulamalarda emsal bedeli tespit ettirilen mallar, emtia hesabından çıkarılarak 157-Diğer Stoklar hesabına alınmaktadır. Takdir komisyonunun takdir ettiği emsal bedel ile maliyet bedeli arasındaki fark 158-Stok Değer Düşüklüğü karşılığı (-) hesabına alacak ve 654-Karşılık Giderleri hesabına borç olarak kaydedilmektedir. Örnek: Tıbbi malzeme alım-satımı ile uğraşan Z işletmesinde maliyet bedeli 100.000,00 YTL olan ticari mallarda su basması nedeniyle arıza ortaya çıkmış olup, işletme Takdir Komisyonu�na bu ticari malların emsal bedellerinin tespiti için başvuruda bulunmuştur. Takdir Komisyonu�nun belirlediği değer 40.000,00 YTL olup, izleyen yılda 35.000,00 YTL bedel ile satılmıştır. (KDV ihmal edilmiştir.) Değeri düşen malın kaydı : _______________ / _______________ 157 DİĞER STOKLAR 100.000 157.01 Değeri Düşük Mallar 153 TİCARİ MALLAR 100.000 _______________ / _______________ Mal değer düşüklüğü karşılığının gider hesabına kaydı _________________ / _______________ 654 KARŞILIK GİDERLERİ 60.000 654.01 Mal değer düşüklüğü 158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI 60.000 ________________ / _______________ Malların izleyen yıl satış kaydı _________________ / _______________ 100 KASA 35.000 158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI 60.000 620 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ 100.000 600 YURTİÇİ SATIŞLAR 35.000 157 DİĞER STOKLAR 100.000 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR 60.000 ________________ / _______________ Bu kayıtlar ile değeri düşen mallardan olan zararın tamamı gider hesaplarına kaydedilmiştir. Bu işlemlerden sonra ilgili malın sigortalı olmasından dolayı sigortadan elde edilecek bir tazminat tutarı var ise, tazminat bedelinin tamamı gelir hesaplarına kaydedilir.