Makaleler

Beyana Tabi Gelirler ile Gelir Vergisi Beyannamesi Üzerinde Uygulanacak İstisna ve İndirimler

26.3.2007 / Bülent Çakar

BEYANA TABİ GELİRLER Bir Takvim Yılında Elde Edilen Bütün Kazanç ve İratlar Yıllık Beyannamede Toplanarak Beyan Edilir Şahısların 2006 yılı gelirlerini beyan ettiği beyanname verme dönemi bu yıl 26 Mart 2007 tarihinde sona ermektedir. Gelirlerin yıllık beyannamede bildirilmesi ve beyannamede yapılacak indirimler konusunda özet bir hatırlatma yapmak istiyoruz. Gelir Vergisi Kanununun 85�nci maddesine göre bir takvim yılı içinde elde edilen kazanç ve iratlar yıllık beyannamede toplanarak beyan edilir. Kanunda geçen �toplanması� ifadesi, gelir vergimizin artan oranlı olması nedeniyle önem arz etmektedir. Kanunda aksine bir hüküm yoksa bütün kazanç ve iratların yıllık beyannamede toplanarak beyan edilmesi ve artan oranlı tarifeye göre vergilendirilmesi gerekmektedir. Ticari, zirai ve mesleki kazanç sahipleri kazanç elde etmemiş olsalar bile yıllık beyanname vermek zorundadırlar. Yurt Dışında Elde Edilen Kazanç ve İratlar Tam mükellefler, yurt dışında elde ettikleri kazançları, Türkiye�deki hesaplarına intikal ettirdikleri yılın veya bunlara tasarruf edebildikleri yılın geliri saymak ve o yıl için verecekleri yıllık gelir vergisi beyannamesi ile bildirmek zorundadırlar. Doğaldır ki, bu konuda gelirin elde edildiği ülke ile yapılan çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarını da dikkate alınır. Hangi Gelirler Yıllık Beyannamede Bildirilmeyecektir Tam mükellefler;

  • Gerçek usule tabi olmayan zira kazançlarını,
  • GVK�nun 75�nci maddesinin 15�nci bendinde yazılı menkul sermaye iratlarını (emekli sandıkları, yardım sandıkları, emeklilik ve sigorta şirketlerinden alınan muhtelif paralar),
  • Kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmını,
  • Tek işverenden elde ettikleri ve stopaja tabi tutulmuş ücretlerini,
  • Birden fazla işverenden ücret alınmış ise, ikinci işverenden alınan ücretlerin 18.000 YTL�nı aşmaması kaydıyla, birden fazla işverenden alınmış ve stopaja tabi tutulmuş ücretlerini,
  • Toplamı 18.000 YTL�nı aşmayan tamamı tevkifata tabi tutulmuş, menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratlarını,
  • Toplamı 875 YTL�nı aşmayan tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarını,
  • Stopaja tabi tutulmuş mevduat faizlerini, faizsiz bankacılık sisteminden elde ettikleri kar paylarını ve repo faizlerini(GVK geç md 67)
Beyan etmeyecekler ve diğer gelirleri için verdikleri beyannameye dahil etmeyeceklerdir. Yukarıda sayılan kazanç ve iratların tamamının veya birkaçının aynı yılda elde edilmesi durumu değiştirmeyecektir. Dar mükellefler;
  • Stopaja tabi tutulmuş ücretlerini, serbest meslek kazançlarını, menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarını,
  • Diğer kazanç ve iratlarını,
Beyan etmeyecekler ve diğer gelirleri için verdikleri beyannameye dahil etmeyeceklerdir. Yukarıda sayılan kazanç ve iratların tamamının veya birkaçının aynı yılda elde edilmesi durumu değiştirmeyecektir. YILLIK BEYANNAME İLE BİLDİRİLEN GELİR UNSURLARINDAN YAPILACAK İNDİRİMLER Aynı Yıl Oluşan Zararların Karlardan İndirimi İle Geçmiş Yıl Zararlarının İndirimi Mükellefler bir yıl içinde bazı gelir unsurlarından elde ettikleri kazançlarından o yıl diğer gelir unsurlarından oluşan zararlarını aksine bir hüküm yoksa mahsup edip netleştirebilirler. Mahsubu mümkün olmayan zararlar şunlardır:
  • Diğer kazanç ve iratlardan doğan zararlar (Yıllık beyannamede diğer kazanç ve iratların sadece olumlu tutarları dikkate alınır)
  • Gayrimenkul ve menkul sermaye iratlarında sermayede meydana gelen azalmalar, diğer bir deyişle irat sağlayan kaynaktaki azalmalar zarar olarak kabul edilmez. Ancak indirilecek giderlerin fazlalığından (gayrimenkul sermaye iradına ilişkin bazı giderler hariç) oluşan zararlar zarar olarak dikkate alınabilir.
  • Faaliyeti sona eren ticari ve zirai işletmelerin zararları, sonraki yıllarda elde edilen diğer gelir unsurlarından indirilemez. Burada da faaliyeti sona eren işletmede oluşan nihai zarar, sermayede meydana gelen eksilme olarak algılanmaktadır.
  • Aynı şekilde kolektif ve komandit şirketlerin tasfiye döneminde doğan zararları bunların ortaklarının diğer gelir unsurlarından mahsup edilmez.
Sayılanların dışında oluşan ve aynı yıl gelirlerinden mahsup edildiği halde kalan zararların müteakip beş yıl içinde mahsup edilmesi gerekir. Tam mükellefler, yurt dışı faaliyetlerinden doğan zararlarını, faaliyette bulunulan ülkenin vergi kanunlarına göre beyan edilen vergi matrahlarının (zarar dahil) her yıl o ülke mevzuatına göre denetim yetkisi verilen kuruluşlarca rapora bağlanması ve bu raporun aslı ve tercüme edilmiş bir örneğinin Türkiye�deki ilgili vergi dairesine ibrazı halinde mahsup edebileceklerdir. Sigorta Primleri ve Bireysel Emeklilik Sistemine Ödenen Katkı Payları Mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat, ölüm, sakatlık, kaza, hastalık, analık, doğum, tahsil gibi şahıs sigortalarının primleri ile bireysel emeklilik katkı payları yıllık beyannamede beyan edilen gelirden indirilebilir. Şahıs sigorta primlerinin indirilebilmesi için, ödenen primlerin toplamının asgari ücretin yıllık brüt tutarını aşmaması, beyan edilen gelirin % 5�ini aşmaması, sigorta priminin gelirin elde edildiği döneme ilişkin olması ve dönem sonuna kadar ödenmiş olması, aynı zamanda ücret geliri elde edenlerin ücretlerinden indirilmemiş olması gerekir. Bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarının, yine asgari ücretin yıllık brüt tutarını aşmamak üzere beyan edilen gelirin bu kez % 10�una kadar olan kısmı indirilebilecektir. Eş ve küçük çocuklar adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları indirilemez. Şahıs sigortası primlerinde olduğu gibi bireysel emeklilik katkı paylarının ücret geliri elde edenlerin ücretlerinden ayrıca indirilmemiş olması gerekir. Bağ-Kur Giriş Keseneği ve Primleri Bağ-Kur kanununa göre, Bağ-Kur�a ödenen giriş keseneği ve sigorta primleri gider olarak kaydedilebilmekte veya beyanname üzerinde indirim konusu yapılabilmektedir. Eğitim ve Sağlık harcamaları İndirimi
  • Beyan edilen gelirin % 10�unu aşmaması,
  • Harcamaların Türkiye�de yapılmış olması ve gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden alınacak belgeler ile tevsik edilmesi,
  • Eşlerin ve çocukların ayrı beyanname vermeleri halinde, bunların yaptığı eğitim ve sağlık harcamaları kendi gelirlerinden indirilir,
  • Ücret elde edenlerin aynı harcamadan özel gider indirimi kapsamında yararlanmamış olması
kaydıyla eğitim ve sağlık harcamaları beyan edilen yıllık gelirden düşülebilir. Sakatlık İndirimi
  • Serbest meslek faaliyetinde bulunan özürlüler veya bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan serbest meslek erbabı,
  • Basit usulde vergilendirilen özürlüler,
  • Bakmakla yükümlü oldukları özürlü kişi bulunan ücretliler
GVK�nun 31�nci maddesindeki sakatlık indiriminden yararlanırlar. Bağış ve Yardım İndirimleri Genel ve Özel Bütçeli Kamu İdareleri, İl Özel İdareleri, Belediyeler, Köyler, Kamu Yararına Çalışan Dernekler ve Bakanlar Kurulunca Vergi Muafiyeti Tanınan Vakıflara Yapılan Bağış ve Yardımlar
  • Yukarıda sayılan kuruluşlara yapılan bağış ve yardımların yıllık toplamının beyan edilecek geliri % 5�ini (kalkınmada öncelikli yörelerde % 10�unu) aşmaması,
  • Makbuz karşılığında yapılması,
Koşuluyla beyan edilen yıllık gelirden indirilebilir. Eğitim ve Sağlık Tesisleri İnşası Dolayısıyla Yapılan Harcamalar İle Mevcut Tesislerin Faaliyetlerini Devam Ettirebilmeleri İçin Yapılan Bağış ve Yardımlar
  • Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler ve köylere bağışlanan, okul, sağlık tesisi, yüz yatak (kalkınmada öncelikli yörelerde elli yatak) kapasitesinden az olmamak üzere öğrenci yurdu ile çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, huzurevi bakım ve rehabilitasyon merkezi inşası dolayısıyla yapılan harcamaların tamamı,
  • Bu tesisleri inşa ettiren yukarda sayılan kuruluşlara yapılan her türlü bağış ve yardımların tamamı,
  • Yukarıda sayılan mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yapılan her türlü nakdi ve ayni bağış ve yardımların tamamı
beyan edilen yıllık gelirden indirilebilir. Gıda Bankacılığı Faaliyetinde Bulunan Dernek ve Vakıflara Yapılan Gıda, Temizlik, Giyecek ve Yakacak Bağışı Bağışlanan maddelerin maliyet bedelinin tamamı yılık gelirden indirilir. Bağışlanan mallar için bağış yapılan dernek veya vakıf adına mutlaka fatura veya sevk irsaliyesi düzenlenecektir. Sanat ve Kültür Faaliyetlerine İlişkin Bağış ve Yardımlar Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, İl özel idareleri, belediyeler, köyler, kamu yararına çalışan dernekler, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar ve bilimsel araştırma faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan ya da Kültür ve Turizm bakanlığınca desteklenen veya desteklenmesi uygun görülen çeşitli kültürel ve sanatsal faaliyetler için yapılan harcamalar veya bu amaçla yapınla her türlü bağış ve yardımların % 100�ü beyan edilecek yıllık gelirden indirilir. Sponsorluk harcamaları Amatör spor dalları için yapılan sponsorluk harcamalarının tamamı, profesyonel spor dalları için yapılan sponsorluk harcamalarının % 50�si beyan edilecek yıllık gelirden indirilir. Ar-ge indirimi Mükelleflerin işletmelerinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının % 40�ı beyan edilecek yıllık gelirden indirilir. Bakanlar Kurulunca Yardım Kararı Alınan Doğal Afetler Dolayısıyla Yapılan Bağışlar Başbakanlık aracılığıyla, makbuz karşılığında yapılan bu tür bağışlar beyan edilecek yıllık gelirden indirilir.

ARŞİV