Makaleler

Adnan YILDIRIM 

Ekonomi Bakan Yardımcısı (2014-2015)

Türk Eximbank Genel Müdürü (2016-2019)

 

YATIRIM ARSALARI İLE AVANS YATIRIM HARCAMALARININ ENFLASYON DÜZELTMESİ 

Bilindiği üzere yüksek enflasyon sürecinin uzaması nedeniyle 20 yıl sonra 2023 sonu itıibarıyla ikinci kez enflasyon düzeltmesi yapıldı. 2023 sonunda yapılan enflasyon düzeltmesi ile sonrasındaki gelişmeler aşağıda özetlenmiştir.

 Vergi Usul Kanunu’na göre; Yİ-ÜFE endeksleri, bağımsız denetimde ise TÜFE endeksleri kullanılarak, finansal tabloların aktifinde ve pasifinde yer alan parasal olmayan kıymetler güncellendi.

 Yapılan düzeltmenin 2023 sonu beyanlarında vergilendirmeye etkisi olmadı.

 Bankalar, finansal kuruluşlar vd vb. 2024 ve 2025 yıllarında enflasyon düzeltmesinin vergisel sonuçlarından yararlanamayacaklar.

 2024 yılı birinci geçici vergilendirme dönemi pas geçildi; ikinci ve üçüncü vergilendirme dönemlerinde, cirosu 50 milyon Türk Lirasının altında olan mükellefler enflasyon düzeltmesi yapmadı. 

 Bilanço esasındaki gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin (bankalar, finansal kuruluşlar vd. hariç) tamamı (ciro büyüklüğüne bakılmaksızın) 2024 sonu bilançolarındaki parasal olmayan kıymetleri enflasyon düzeltmesine tabi tutacaklar ve yapılan düzeltmenin vergisel sonucu da olacak.

 Yapılmakta olan yatırımların düzeltilmesinden kaynaklanan farklar, cari dönemde vergilendirilmek yerine, dört hesap döneminin kazancında dikkate alınacak. 

 2025 yılı geçici vergi dönemlerinde enflasyon düzeltmesi yapılmayacak, 2025 sonunda (aksine bir düzenleme yapılmazsa) mükelleflerin tamamı enflasyon düzeltmesi yapacak.

 

Yapılmakta olan yatırımların enflasyon düzeltmesinde gelir artışı etkisinin zamana yayılmasını sağlamak amacıyla, 30.10.2024 tarihinde yayınlanan 7529 sayılı Kanunun 11. Maddesi ile 213 sayılı Vergi Usul Kanununun (VUK) Mükerrer 298’inci maddesinin A fıkrasına 01.01.2024 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere aşağıdaki 10’uncu bent eklenmiştir.

“10. Bu Kanun kapsamındaki muhasebe standartları uyarınca yapılmakta olan yatırımlar hesabında takip edilen tutarların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucunda oluşan ve bu hesabın alt hesabında izlenen düzeltme farkları, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilir ve dönem kazancının tespitinde dikkate alınmaz.

Özel fon hesabında bulunan bu tutarlar, yatırımın tamamlanarak ilgili iktisadi kıymetin aktifleştirilmesi gereken dönem ile bu dönemi takip eden dört hesap dönemi içerisinde eşit taksitler halinde dönem kazancının tespitinde dikkate alınır.

Bu bent uyarınca özel fon hesabında izlenen ve dönem kazancının tespitinde dikkate alınmayan tutarlar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak bu Kanun uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılır. Bu hesaplarda izlenen tutarlara ayrıca enflasyon düzeltmesi uygulanmaz ……………………………………………..”

 

Madde metninde, “Bu Kanun kapsamındaki muhasebe standartları uyarınca yapılmakta olan yatırımlar hesabında takip edilen tutarların” ifadesi kullanılmıştır.

Düzenleme ile yapılmakta olan yatırımlara ilişkin harcamalarını tek düzen muhasebe standartlarına uygun olarak "Yapılmakta olan yatırımlar" hesabında izleyen mükelleflerin, enflasyon düzeltmesine tabi tuttukları bu hesaba ilişkin düzeltme farklarını, dönem kazancıyla ilişkilendirmemeleri amaçlanmıştır.

 

Tek Düzen Hesap Planı uyarınca; işletmede yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacak olan, her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel giderlerle ilgili harcamalar “258- Yapılmakta olan yatırımlar” hesabında izleniyor. Madde hükmüne göre yapılmakta olan yatırımlar hesabında takip edilen tutarların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucunda oluşan ve bu hesabın alt hesabında izlenen düzeltme farkları, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilecek ve dönem kazancının tespitinde dikkate alınmayacaktır. Ancak, uygulamada yaygın olarak; devam eden yatırımlara ilişkin harcamalar yapılmadan önce sonradan mahsup edilmek üzere avans ödemeleri de yapılabiliyor ve bu ödemeler Tek Düzen Hesap Planında “259- Verilen avanslar” hesabında takip ediliyor. Diğer taraftan işletme bünyesinde inşa edilen bina yatırımına ait “250-Arazi ve Arsalar” hesabında takip edilen arsalar bina aktifleştirilirken “250- Arazi ve Arsalar” hesabından “252-Binalar” hesabına aktarılmaktadır. Bu nedenle, yatırım aşamasında bulunan işletmelerde, harcama gerçekleştiğinde ve avans mahsubu yapıldığı tarihte her halükarda 258 hesaba kaydedilecek olan avans ödemeleri ile yapılmakta olan yatırımlara ait arsaların yatırım dönemindeki düzeltme farkları için de yapılmakta olan yatırımların tabi olduğu düzenleme hükümlerinin uygulanması gerekir. Aksi halde yapılmakta olan yatırımlara ait avanslar, Organize Sanayi Bölgelerinde (OSB) tapu tahsis aşamasında verilen ve avanslar hesabında takip edilen arsa tahsis ödemeleri ile OSB’ler dışında yapılmakta olan yatırımlara ait arsa ödemelerine ilişkin enflasyon düzeltme tutarları yatırım döneminde vergiye tabi gelir yaratmaya devam edecektir.

 

Özetle, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın (GİB) tebliğde yapacağı açıklama  ile yapılmakta olan yatırımlar için ödenen avansların, Organize Sanayi Bölgelerinde arsa tahsis bedellerinin ve yapılmakta olan yatırımlara ilişkin arsaların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucunda oluşan düzeltme farklarının, yapılmakta olan yatırımlar kapsamında değerlendirilerek bilançonun pasifinde özel fon hesabında gösterilmesi; cari dönem kazancının tespitinde vergiye tabi gelir olarak dikkate alınmaması sağlanmalıdır.