10.12.2007 / Ahmet Özpınar
Yayımlanma Tarihi : 10.12.2007 Tam Mükellef Kurumlarda Vergi Kesintisi 1. Giriş : Kurumlar vergisi mükellefleri tarafından elde edilen kurum kazancının bazı unsurları vergi kesintisine tabi tutulmaktadır. Bu kesinti 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesi veya Gelir Vergisi Kanunu nun geçici 67 inci maddesine göre yapılmaktadır. 5520 sayılı kanun öncesi vergi kesintisi uygulaması; 5422 sayılı eski Kurumlar Vergisi Kanunun da sadece dar mükellef kurumlardan yapılacak vergi kesintisini düzenleyen hükümler yer almakta idi. Tam mükellef kurumlarca yapılacak vergi kesintisi ile gerçek kişilerce yapılacak vergi kesintisi ise Gelir Vergisi Kanununun 94 ncü maddesinde yer almakta idi. 5520 sayılı Kanunda tam veya dar mükellef olan bütün kurumlardan yapılacak vergi kesintileri 15 ve 30 ncu maddelerde düzenlenmiştir. Bu düzenleme ile tam mükellef kurumlara yapılan ödemeler üzerinden vergi kesintisi uygulaması GVK nun 94 üncü maddesinden alınarak, Kurumlar Vergisi Kanunu nun kendi bünyesinde girmiş bulunmaktadır. 2. Tam Mükellef Kurumlarda Vergi Kesintisi: Tam Mükellef Kurumlarda vergi kesintisi, 01.01.2006 tarihinden geçerli olmak üzere, 21.06.2006 tarihinde yürürlüğe giren 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 15.maddesinde düzenlenmiş olup, Gelir Vergisi Kanunu nun geçici 67 inci maddesi de tam mükellef kurumlara yapılan ödemler üzerinden kurumları etkilemekte ve bu madde kapsamında da vergi kesintisi yapılmaktadır. Diğer taraftan, Kurumlar Vergisi Kanununun 15 inci maddesi çerçevesinde vergi kesintisine tabi tutulacak ödemelerden Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi uyarınca ayrıca vergi kesintisi yapılmayacak, 15 inci madde kapsamında olan kazanç ve iratların Gelir Vergisi Kanununun geçici 67 nci maddesi uyarınca vergi kesintisine tabi tutulması durumunda da anılan kazanç ve iratlar 15 inci madde uyarınca kurumlar vergisi kesintisine tabi tutulmayacaktır. 2.1.Tam Mükellef Kurumlardan Vergi Kesintisi Yapmakla Sorumlu Olanlar : Kurumlar Vergisi Kanununun 15 inci maddesinin 1 numaralı fıkrası gereğince, aşağıda sayılan kişi, kurum ve kuruluşların aynı maddenin birinci fıkrasında belirtilen ödemeler üzerinden vergi kesintisi yapmak zorundadırlar. - Kamu idare ve kuruluşları, - İktisadi kamu kuruluşları, - Sair kurumlar, - Ticaret şirketleri, - İş ortaklıkları, - Dernek veya vakıflar, - Dernek veya vakıfların iktisadi işletmeleri, - Kooperatifler, - Yatırım fonu yönetenler, - Gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, - Zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler. Yukarıda sayılan sorumlularca, Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinde sayılan ödemelerin avans olarak ödenenler dahil nakden veya hesaben yapılması halinde, bu ödemeler üzerinden vergi kesintisi yapmak zorundadırlar. Hesaben ödeme; kesintiye tabi kazanç ve iratları ödeyenleri hak sahiplerine karşı borçlu durumda gösteren her türlü kayıt ve işlemleri ifade etmektedir. 2.2. Tam Mükellef Kurumlarda Vergi Kesintisi Oranı : Kurumlar Vergisi Kanununun 15 inci maddesi uyarınca yapılacak vergi kesintisinde oran %15 olarak belirlenmiştir. Bununla birlikte, 15 inci maddenin dördüncü fıkrası ile oran belirleme yetkisi Bakanlar Kurulu na verilmiştir. Bakanlar Kurulu 15 inci madde ile kendisine verilen oran belirleme yetkisini 15 inci maddenin 1/a ve 1/b bentlerinde sayılan ödemeler için 01.01.2007 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere 20.12.2006 tarih ve 2006/11447 sayılı kararı ile, 2 nci fıkrasında yer alan ödemeler için ise 23.07.2006 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere 22.07.2006 tarih ve 2006/10731 sayılı kararı ile kullanmıştır. Bu sebeple, Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinin yürürlük tarihi ile Bakanlar Kurulu Kararlarının yürürlük tarihleri arasındaki dönemlerde kesinti oranı olarak 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu kapsamındaki vergi oranları, 5520 sayılı Kanunda belirlenen üst sınır olan % 20 lik Kurumlar Vergisi oranını aşmamak üzere esas alınacaktır. Kurumlar vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinde vergi kesintisine tabi kazançlar arasında sayılıp, 5520 sayılı Kanun öncesinde herhangi bir Bakanlar Kurulu Kararı ile kesinti oranı belirlenmemiş kazançlar için yapılacak kesinti oranı %15 olarak dikkate alınacaktır. 2.3.Tam Mükellef Kurumlarda Vergi Kesintisine Tabi Tutulacak Kazanç ve İratlar : 1. Birden fazla takvim yılına yaygın inşaat ve onarım işlerine ilişkin olarak yapılan hak ediş ödemeleri: Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinin 1-a bendi uyarınca, birden fazla takvim yılına yaygın inşaat işlerine ilişkin olarak yapılan hak ediş ödemeleri üzerinden vergi kesintisi yapılması hüküm altına alınmıştır. Yapılan vergi kesintisi oranı 2006/11447 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 01.01.2007 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere %3 olarak belirlenmiştir. 2. Kooperatiflere ait taşınmazların kiralanması karşılığında yapılan kira ödemeleri: Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinin 1-b bendi uyarınca, kooperatiflere ait taşınmazların kiralanması karşılığında yapılan kira ödemeleri üzerinden 2006/11447 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 01.01.2007 tarihinden itibaren %20 vergi kesintisi yapılması gerekmektedir. 3. Her nevi tahvil ve hazine bonosu faizleri ile toplu konut idaresi ve özelleştirme idaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler: Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinin 1-c bendinde yer alan her nevi tahvil (ipotek finansmanı kuruluşları ve konut finansmanı kuruluşları tarafından ihraç edilen ipotekli sermaye piyasası araçları, varlık teminatlı menkul kıymetler dahil) ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirlerin 01.01.2006 tarihinden sonra ihraç edilen kıymetlerden elde edilmiş olması halinde söz konusu kazanç ve iratlar üzerinden Gelir Vergisi Kanunub nun 67/1,2 inci maddesi uyarınca 2006/10731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile %10 vergi kesintisi yapılması gerekmektedir. 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen kıymetlerden elde edilmiş olması halinde ise Gelir Vergisi Kanunu nun 94/7 nci maddesi uyarınca vergi kesintisi yapılması gerekmektedir. 4. Mevduat faizleri: Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinin 1-ç bendi uyarınca, mevduat faizlerinden vergi kesintisi yapılması gerekmektedir. Bununla birlikte, mevduat faizlerinden, Gelir vergisi Kanunu nun geçici 67/4 nci maddesi kapsamında %15 vergi kesintisi yapıldığından Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesi uyarınca ayrıca kesinti yapılmayacaktır. 5. Katılım bankaları tarafından katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları: Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinin 1-d bendi uyarınca, katılım bankaları tarafından katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları üzerinden vergi kesintisi yapılması gerektiği hüküm altına alınmıştır. Bununla birlikte, katılım bankaları tarafından katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları üzerinden, Gelir vergisi Kanunu nun geçici 67/4 nci maddesi kapsamında %15 vergi kesintisi yapıldığından Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesi uyarınca ayrıca kesinti yapılmayacaktır. 6.Kar ve zarar ortaklığı belgesi karşılığında ödenen kar payları: Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinin 1-e bendi uyarınca kar ve zarar ortaklığı belgesi karşılığında ödenen kar payları üzerinden vergi kesintisi yapılması gerekmektedir. Bununla birlikte, kar ve zarar ortaklığı belgesi karşılığında ödenen kar payları üzerinden, Gelir vergisi Kanunu nun geçici 67/4 nci maddesi kapsamında %15 vergi kesintisi yapıldığından Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesi uyarınca ayrıca kesinti yapılmayacaktır. 7.Repo gelirleri: Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinin 1-f bendinde, her nevi tahvil (ipotek finansmanı kuruluşları ve konut finansmanı kuruluşları tarafından ihraç edilen ipotekli sermaye piyasası araçları, varlık teminatlı menkul kıymetler dahil) ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerin geri alım veya satım taahhüdü ile elde edilmesi veya elden çıkarılmasından sağlanan gelirler üzerinden vergi kesintisi yapılacağı hükme bağlanmıştır. Ancak söz konusu gelirler üzerinden Gelir vergisi Kanunu nun geçici 67/4 nci maddesi kapsamında %15 vergi kesintisi yapıldığı için Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesi uyarınca ayrıca kesinti yapılmayacaktır. 8.Vergiden muaf olan kurumlara dağıtılan kar paylarında vergi kesintisi: Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinin ikinci fıkrasında, vergiden muaf olan kurumlara dağıtılan Gelir Vergisi Kanunu nun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının (1), (2), (3) numaralı bentlerindeki kar payları üzerinden, vergi kesintisi yapılması gerekmektedir. Yapılacak vergi kesintisi oranı 22.07.2006 tarih ve 2006/10731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 23.07.2006 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere %15 olarak belirlenmiştir. 9.Fon ve Yatırım Ortaklıklarının İstisna kazançları üzerinden yapılacak vergi kesintisi: Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinin üçüncü fıkrasında emeklilik yatırım fonlarının kazançları hariç olmak üzere, 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu nun 5 inci maddesinin 1-d bendinde yazılı kazançlar, dağıtılsın veya dağıtılmasın, kurum bünyesinde vergi kesintisi yapılması gerekmektedir. Öte yandan, söz konusu fon ve ortaklıkların kazançları, ayrıca kâr dağıtımına ilişkin vergi kesintisine tabi olmayacaktır. Ancak, söz konusu istisna kazançlar üzerinden, Gelir Vergisi Kanununun geçici 67 nci maddesi kapsamında vergi kesintisi yapılması halinde, gerek Kurumlar Vergisi Kanununun 15 inci maddesi gerekse Gelir Vergisi Kanunun 94 üncü maddesi uyarınca vergi kesintisi yapılmayacaktır. 3. Sonuç : Tam mükellef kurumlara ve gerçek kişilere yönelik vergi kesintisi, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi yürürlüğe girmeden önce GVK nun 94 üncü maddesi uyarınca yapılmaktaydı. 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu nun 21.06.2006 tarihli ve 26205 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak 01.01.2006 tarihi itibariyle yürürlüğe girmesiyle, tam mükellef kurumlara yapılan ödemeler üzerinden kesintiler GVK nun 94 üncü maddesinden çıkarılarak, KVK nun 15 inci maddesi kapsamında düzenlenmiştir.Buna istinaden gerçek kişilere yönelik vergi kesintisi GVK nun 94 üncü maddesi, tam mükellef kurumlara yönelik vergi kesinti ise KVK nun 15 inci maddesine istinaden yapılacaktır. Ayrıca, tam mükellef kurumlara yönelik vergi kesintisi uygulaması, KVK nun 15 inci maddesine istinaden uygulanmasına rağmen aynı zamanda, Gelir Vergisi Kanunu nun geçici 67 inci maddesinde yer alan tevkifat düzenlenmesi kapsamında da tam mükellef kurumlara yapılan bazı ödemelerden vergi kesintisi yapılmaya devam edilecektir.