12.11.2008 / Halil Ergün
Yayımlanma Tarihi : 12.11.2008
Kurumlar Vergisinde Kurum Kazançlarından Yapılan Stopaj Uyarı: Makalemiz yazıldıktan sonra yayınlanan 2008/14272 sayılı BKK ile makalemiz içinde geçen bazı oranlar değiştirilmiştir. Makalemiz bu kapsamda güncellenecektir. Kurumlar vergisi mükellefleri, kurum kazancı olarak vergilenecek kazançlarını elde ettikleri sırada bazı kazançları vergi kesintisine tabi tutulmaktadır. Bu kesinti 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu nun tam mükellefler için 15 inci maddesi, dar mükellefler için 30 uncu maddesine göre yapılmaktadır. Makalemizin içeriği, Kurumlar Vergisi Kanunu nda yer alan tam mükellef ve dar mükellef kurumların, kazançları üzerinden yapulan stopajın incelenmesi olacaktır. I. A. Tam Mükellefiyete Tabi Kurumlarda Vergi Kesintisi Tam Mükellef Kurumlarda vergi kesintisi, 01.01.2006 tarihinden geçerli olmak üzere, 21.06.2006 tarihinde yürürlüğe giren 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 15.maddesinde düzenlenmiş olup, Gelir Vergisi Kanunu nun geçici 67 inci maddesi de tam mükellef kurumlara yapılan menkul sermaye iradı vb. ödemeler üzerinden vergi kesintisi öngörülmektedir. Diğer taraftan, Kurumlar Vergisi Kanununun 15 inci maddesi çerçevesinde vergi kesintisine tabi tutulacak ödemelerden Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi uyarınca ayrıca vergi kesintisi yapılmayacak, 15 inci madde kapsamında olan kazanç ve iratların Gelir Vergisi Kanununun geçici 67 nci maddesi uyarınca vergi kesintisine tabi tutulması durumunda da anılan kazanç ve iratlar 15 inci madde uyarınca kurumlar vergisi kesintisine tabi tutulmayacaktır. I. B. Tam Mükellef Kurumlarda Vergi Kesintisi Yapmakla Sorumlu Olanlar: Kurumlar Vergisi Kanununun 15 inci maddesinin 1 numaralı fıkrası gereğince, kamu idare ve kuruluşları, iktisadi kamu kuruluşları, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernek veya vakıflar, dernek veya vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler aynı maddenin birinci fıkrasında belirtilen ödemeler üzerinden vergi kesintisi yapmak zorundadırlar. Yukarıda sayılan sorumlularca, Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinde sayılan ödemelerin avans olarak ödenenler dahil nakden veya hesaben yapılması halinde, bu ödemeler üzerinden vergi kesintisi yapmak zorundadırlar. I.C. Tam Mükellef Kurumlarda Vergi Kesintisine Tabi Tutulacak Kazanç ve İratlar: 1. Birden fazla takvim yılına yaygın inşaat ve onarım işlerine ilişkin olarak yapılan hak ediş ödemeleri: Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinin 1-a bendi uyarınca, birden fazla takvim yılına yaygın inşaat işlerine ilişkin olarak yapılan hak ediş ödemeleri üzerinden vergi kesintisi yapılması hüküm altına alınmıştır. Yapılan vergi kesintisi oranı 2006/11447 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 01.01.2007 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere %3 olarak belirlenmiştir. 2. Kooperatiflere ait taşınmazların kiralanması karşılığında yapılan kira ödemeleri: Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinin 1-b bendi uyarınca, kooperatiflere ait taşınmazların kiralanması karşılığında yapılan kira ödemeleri üzerinden 2006/11447 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 01.01.2007 tarihinden itibaren %20 vergi kesintisi yapılması gerekmektedir. 3. Her nevi tahvil ve hazine bonosu faizleri ile toplu konut idaresi ve özelleştirme idaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler: Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinin 1-c bendinde yer alan her nevi tahvil (ipotek finansmanı kuruluşları ve konut finansmanı kuruluşları tarafından ihraç edilen ipotekli sermaye piyasası araçları, varlık teminatlı menkul kıymetler dahil) ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirlerin 01.01.2006 tarihinden sonra ihraç edilen kıymetlerden elde edilmiş olması halinde söz konusu kazanç ve iratlar üzerinden Gelir Vergisi Kanunu nun geçici 67/1,2 inci maddesi uyarınca 2006/10731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile %10 vergi kesintisi yapılması gerekmektedir. 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen kıymetlerden elde edilmiş olması halinde ise Gelir Vergisi Kanunu nun 94/7 nci maddesi uyarınca vergi kesintisi yapılması gerekmektedir. 4. Mevduat faizleri: Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinin 1-ç bendi uyarınca, mevduat faizlerinden vergi kesintisi yapılması gerekmektedir. Bununla birlikte, mevduat faizlerinden, Gelir vergisi Kanunu nun geçici 67/4 nci maddesi kapsamında %15 vergi kesintisi yapıldığından Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesi uyarınca ayrıca kesinti yapılmayacaktır. 5. Katılım bankaları tarafından katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları: Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinin 1-d bendi uyarınca, katılım bankaları tarafından katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları üzerinden vergi kesintisi yapılması gerektiği hüküm altına alınmıştır. Bununla birlikte, katılım bankaları tarafından katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları üzerinden, Gelir vergisi Kanunu nun geçici 67/4 nci maddesi kapsamında %15 vergi kesintisi yapıldığından Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesi uyarınca ayrıca kesinti yapılmayacaktır. 6.Kar ve zarar ortaklığı belgesi karşılığında ödenen kar payları: Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinin 1-e bendi uyarınca kar ve zarar ortaklığı belgesi karşılığında ödenen kar payları üzerinden vergi kesintisi yapılması gerekmektedir. Bununla birlikte, kar ve zarar ortaklığı belgesi karşılığında ödenen kar payları üzerinden, Gelir vergisi Kanunu nun geçici 67/4 nci maddesi kapsamında %15 vergi kesintisi yapıldığından Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesi uyarınca ayrıca kesinti yapılmayacaktır. 7.Repo gelirleri: Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinin 1-f bendinde, her nevi tahvil (ipotek finansmanı kuruluşları ve konut finansmanı kuruluşları tarafından ihraç edilen ipotekli sermaye piyasası araçları, varlık teminatlı menkul kıymetler dahil) ve Hazine bonosu ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerin geri alım veya satım taahhüdü ile elde edilmesi veya elden çıkarılmasından sağlanan gelirler üzerinden vergi kesintisi yapılacağı hükme bağlanmıştır. Ancak söz konusu gelirler üzerinden Gelir vergisi Kanunu nun geçici 67/4 nci maddesi kapsamında %15 vergi kesintisi yapıldığı için Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesi uyarınca ayrıca kesinti yapılmayacaktır. 8.Vergiden muaf olan kurumlara dağıtılan kar paylarında vergi kesintisi: Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinin ikinci fıkrasında, vergiden muaf olan kurumlara dağıtılan Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının (1), (2), (3) numaralı bentlerindeki kar payları üzerinden, vergi kesintisi yapılması gerekmektedir. Yapılacak vergi kesintisi oranı 22.07.2006 tarih ve 2006/10731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 23.07.2006 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere %15 olarak belirlenmiştir. 9.Fon ve Yatırım Ortaklıklarının İstisna kazançları üzerinden yapılacak vergi kesintisi: Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15 inci maddesinin üçüncü fıkrasında emeklilik yatırım fonlarının kazançları hariç olmak üzere, 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 5inci maddesinin 1-d bendinde belirtilen, Türkiye de kurulu; menkul kıymetler yatırım fonları veya ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları, portföyü Türkiye'de kurulu borsalarda işlem gören altın ve kıymetli madenlere dayalı yatırım fonları veya ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları, girişim sermayesi yatırım fonları veya ortaklıklarının kazançları, gayrimenkul yatırım fonları veya ortaklıklarının kazançları, konut finansmanı fonları ile varlık finansmanı fonlarının kazançları dağıtılsın veya dağıtılmasın, kurum bünyesinde % 15 oranında vergi kesintisine tabidir. Öte yandan, söz konusu fon ve ortaklıkların kazançları, ayrıca kâr dağıtımına ilişkin vergi kesintisine tabi olmayacaktır. II. A. Dar Mükellefiyete Tabi Kurumlarda Vergi Kesintisi 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu nun 30 uncu maddesi uyarınca, dar mükellefiyete tabi kurumların aşağıdaki kazanç ve iratları üzerinden, bu kazanç ve iratları avanslar da dahil olmak üzere nakden veya hesaben ödeyen veya tahakkuk ettirenler tarafından % 15 oranında kurumlar vergisi kesintisi yapılır. Bu madde hükmü kapsmında kurumlar vergisi kesintisi, dar mükellefiyete tabi kurumların Türkiye de iş yeri veya daimi temsilcisi vasıtasıyla elde etmediği kazanç ve iratlara ilişkindir. Dar mükellef kurumların Türkiye deki işyeri veya daimi temsilcisi vasıtasıyla elde ettiği kazanç ve iratlar ticari kazanç olarak değerlendirileceğinden, bu madde hükmüne göre kesintiye tabi tutulması söz konusu değildir. II. B. Dar Mükellef Kurumlarda Vergi Kesintisine Tabi Tutulacak Kazanç ve İratlar: 1. Birden fazla takvim yılına yaygın inşaat ve onarım işlerine ilişkin olarak yapılan hak ediş ödemeleri: Kurumlar Vergisi Kanununun 30 uncu maddesinin 1-a bendi uyarınca, birden fazla takvim yılına yaygın inşaat işlerine ilişkin olarak yapılan hakediş ödemeleri üzerinden vergi kesintisi yapılması hüküm altına alınmıştır. Yapılan vergi kesintisi oranı 2006/11447 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 01.01.2007 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere %3 olarak belirlenmiştir. 2. Serbest Meslek Kazançları: Kurumlar Vergisi Kanununun 30 uncu maddesinin 1-b bendi uyarınca, serbest meslek kazançları üzerinden vergi kesintisi yapılması gerekir. Yapılan vergi kesintisi oranı, 2006/11447 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 01.01.2007 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere, petrol arama faaliyetleri dolayısıyla sağlanacak kazançlarda % 5, diğer serbest meslek kazançlarında da % 20 dir. 3. Gayrimenkul Sermaye İratları Kurumlar Vergisi Kanununun 30 uncu maddesinin 1-c bendi uyarınca, gayrimenkul sermaye iratları üzerinden vergi kesintisi yapılması gerekir. Yapılan vergi kesintisi oranı 2006/11447 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 01.01.2007 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere, 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu kapsamındaki faaliyetlerden sağlanacak gayrimenkul sermaye iratlarında %1, diğer gayrimenkul sermaye iratlarında da % 20 dir. 4. Menkul Sermaye İratları Kurumlar Vergisi Kanununun 30 uncu maddesinde, Gelir Vergisi Kanunun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının (1),(2),(3) ve (4) numaralı bentlerinde sayılanlar hariç olmak üzere menkul sermaye iratlarından vergi kesintisi öngörülmektedir. Madde hükmüne göre; a. Her nevi alacak faizlerinden, · Yabancı devletler, uluslar arası kurumlar veya yabancı banka ve kurumlardan alınan her türlü krediler için ödeneek faizlerden (katılım bankalarının kendi usullerine göre yurt dışından sağladıkları fonlar ve benzeri kaynaklar için ödedikleri kar payları dâhil) % 0, · Diğerlerinden % 10 b. 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu nun 75 nci maddesinin ikinci fıkrasının 10 numaralı bendinde yazılı menkul sermaye iratlarından %10 vergi kesintisi yapılır. 5. Telif, İmtiyaz, İhtira, İşletme, Ticaret Unvanı, Marka Ve Benzeri Gayrimaddi Hakların Satışı, Devir ve Temliki Ticari ve Zirai kazanca dahil olup olmadığına bakılmaksızın telif, imtiyaz, ihtira, işletme, ticaret unvanı, marka ve benzeri gayrimaddi hakların satışı, devir ve temliki karşılığında nakten veya hesaben ödenen veya tahakkuk ettirilen bedeller üzerinden bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen kişilerce % 15 oranında kurumlar vergisi yapılır. 6. Tam Mükellef Kurumlar Tarafından, Türkiye de Bir İş Yeri veya Daimi Temsilci Aracılığıyla Kar Payı Elde Edenler Hariç Olmak Üzere Dar Mükellef Kurumlara veya Kurumlar Vergisinden Muaf Olan Dar Mükelleflere Dağıtılan Kar Payları Tam mükellef kurumlar tarafından, Türkiye'de bir işyeri veya daimi temsilci aracılığıyla kâr payı elde edenler hariç olmak üzere dar mükellef kurumlara veya kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere dağıtılan (kârın sermayeye ilavesi kar dağıtımı sayılmaz) ve GVK'nun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde sayılan kar payları üzerinden bu kanunun 15 inci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca vergi kesintisine tabi tutulan kazançlar hariç olmak üzere % 15 oranında kurumlar vergisi kesintisi yapılır. 7. Sergi ve Panayırlardan Türkiye'de iş yeri ve daimi temsilcisi bulunmayan mükelleflerin, yetkili makamların izniyle açılan sergi ve panayırlarda yaptıkları ticari faaliyetlerden elde ettikleri kazançlar üzerinden % 0 vergi kesintisi yapılır. 8. Yıllık ve Özel Beyanname Veren Dar Mükellef Kurumların Kurum Kazancından Kurumlar Vergisi Kanunu nun 30 uncu maddesinin 6. bendi uyarınca, yıllık ve özel beyanname veren dar mükellef kurumların, indirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancından, hesaplanan kurumlar vergisi düşüldükten sonra kalan kısımdan ana merkeze aktardıkları tutar üzerinden % 15 kesinti yapılması gerekir. 9. Zararlı Vergi Rekabeti Uygulayan Ülkelerde Yerleşik Kurumlara Yapılan Her Türlü Ödemeler Kazancın elde edildiği ülke vergi sisteminin, Türk vergi sisteminin yarattığı vergilendirme kapasitesi ile aynı düzeyde bir vergilendirme imkânı sağlayıp sağlamadığı ve bilgi değişimi hususunun göz önünde bulundurulması suretiyle Bakanlar Kurulunca ilan edilen ülkelerde yerleşik olan veya faaliyette bulunan kurumlara (tam mükellef kurumların bu nitelikteki ülkelerde bulunan iş yerleri dahil) nakden veya hesaben yapılan veya tahakkuk ettirilen her türlü ödemeler üzerinden, bu ödemelerin verginin konusuna girip girmediğine veya ödeme yapılan kurumun mükellef olup olmadığına bakılmaksızın % 30 oranında vergi kesintisi yapılır. Zararlı vergi rekabeti uygulayan ülkelerde yerleşik kurumlara veya bu ülkelerde bulunan tam mükellef kurumlara ait işyeri veya daimi temsilcilere yapılacak her türlü ödemeler bu kapsamdadır. Ancak, transfer fiyatlandırması esaslarına göre emsaline uygun fiyatlarla satın alınan mal ve iştirak hisseleri için yapılan ödemelerle kredi anapara ve kar payı ödemeleri üzerinden bu fıkra uyarınca vergi kesintisi yapılmayacaktır. Yukarıda saydığımız maddeler gereğince yapılacak vergi kesintisinde, kazanç ve iratlar gayrisafi tutarları üzerinden dikkate alınır. Kesilmesi gereken verginin ödemeyi yapan tarafından üstlenilmesi halinde vergi kesintisi, fiilen ödenen tutar ile ödemeyi yapanın yüklendiği verginin toplamı üzerinden hesaplanır. Bu Kanuna göre vergi kesintisi yapanlar, yaptıkları vergi kesintisini kayıt ve hesaplarında ayrıca gösterirler. KAYNAKLAR 1. 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu 2. İsmail IŞIK, Kurumlar Vergisi, İzmir Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası 3. 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu