26.3.2009 / Ahmet Özpınar
Yayımlanma Tarihi : 06.03.2009
Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım İşlerinde Ortak Giderlerin Dağıtılması I. Giriş: Yıllara yaygın inşaat ve onarma işleri taşıdığı nitelik itibariyle genel hükümler dışında ayrı bir vergilendirme rejimine tabi tutulmuştur. Yıllara sari inşaat ve onarım işleri GVK nın 42-44. maddesinde düzenlenmiş olup, kâr veya zarar işin bittiği yılda tespit edilmektedir. İşin bittiği yıldan kasıt geçici kabule tabi olarak yapılan sözleşmelerde, geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece onaylandığı tarih, diğer hallerde ise inşaatın teslim edildiği yıl olarak kabul edilmesi gerekir. Yıllara yaygın inşaat işlerinde işin bitimi önemlidir. Buna karşın işin devam ettiği yıllarda da birtakım dönem sonu işlemlerinin yapılması gerekmektedir. Yıllara sari inşaat ve onarım işlerinde işi yapan işletmenin dönem sonunda yapmış olduğu müşterek genel giderleri ve amortismanları dağıtması gerekmektedir. II. İnşaat Ve Onarma İşlerinde Ortak Genel Giderlerin Dağıtım Şekli: Yıllara yaygın inşaat ve onarma işlerinin vergilendirilmesiyle ilgili olarak Gelir Vergisi Kanunu nda yer alan hükümlerin temeli, her inşaat ve onarma işiyle ilgili giderlerin tespit edilebileceği ölçüde, o inşaat ve onarma işiyle ilgilendirilmesidir. Ortak genel giderler olarak tanımlanan bu giderler genel yönetim ve merkez büro giderleri, tek bir işe yüklenemeyen ya da ilgilendirilemeyen giderlerdir. Ortak genel giderlerin dağıtımı, yukarıda belirtildiği üzere, GVK nın 43. maddesinde hükme bağlanmıştır. Buna göre yıl içinde tek veya birden fazla inşaat ve onarma işinin birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler bu işere ait harcamaların bir birine olan oranı dahilinde, yıl içinde tek veya birden fazla inşaat ve onarma işinin bu madde kapsamına girmeyen işlerle birlikte yapılması halinde ise, her yıla ait ortak genel giderler, bu işlere ait harcamalar ile diğer işlere ait satış veya hasılat tutarlarının birbirine oranı dahilinde dağıtıma tabi tutulacaktır. Hangi işe ait olduğu belli olan giderler ise dağıtıma tabi tutulmadan doğrudan ilgili olduğu işe ait hesaplara yazılırlar. a. Birden Fazla Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarma İşinin Birlikte Yapılması Hali b. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarma İşinin Diğer İşlerle Birlikte Yapılması Hali A. Birden Fazla Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarma İşinin Birlikte Yapılması Hali: Burada mükellefin işi sadece yıllara yaygın inşaat ve onarım işidir. Yıl içinde birden fazla inşaat ve onarma işinin birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler, bu işlere ait harcamaların (enflasyon düzeltilmesine tabi tutulmuş tutarlarının) birbirine olan oranına göre dağıtılır. Örnek: (X) A.Ş. tamamı yıllara yaygın inşaat ve onarım işi niteliğinde olan birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işi niteliğinde olan (A), (B) ve (C) işlerinin yapımını üstlenmiş olup, 2008 yılında; A işinden 300.000,00 TL, B işinden 500.000,00 TL, C işinden ise 700.000,00 YTL olmak üzere toplam 1.500.000,00 TL harcama yapmıştır. Müşterek genel giderler toplamı ise 700.000,00 TL dir.
B. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarma İşinin Diğer İşlerle Birlikte Yapılması Hali: İşletme, yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinin yanında bu türden olmayan işlerler de uğraşabilir. Bunların hepsi için yapılacak ortak genel giderler, yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerine ilişkin harcamalar ile diğer işlere ait satış ve hasılat tutarlarının (enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş tutarlarının) birbirine oranı dahilinde dağıtılacaktır. Örnek: (X) A.Ş. birden fazla yıllara yaygın inşaat ve onarma işi niteliğinde olan (A) ve (B) işinin yanı sıra inşaat malzemesi alım-satımı işiyle de uğraşmaktadır. Söz konusu işletme 2008 yılında; A işi için 500.000,00 TL (yıllara yaygın inşaat işi) B işi için 1.200.000,00 TL (yıllara yaygın inşaat işi) gider yapmıştır. İnşaat malzemesi alım-satım işinden de 800.000,00 TL hâsılat elde etmiştir. 2008 yılı müşterek genel gider toplamı ise 600.000,00 TL dir. Bu durumda müşterek genel giderler, (A) ve (B) işi için yaptığı harcama ile inşaat malzeme alım-satım işinden elde ettiği hâsılatın, bu harcamalar ile hasılat toplamı olan 2.500.000,00 TL içindeki payı oranında dağıma tabi tutulacaktır.
Burada üzerinde durulması gereken önemli bir nokta, dağıtıma esas olan giderler, hangi işe ait olduğu belirlenemeyen genel giderlerdir. Hangi işe ait olduğu belli olan genel giderler için dağıtım yapmaya gerek yoktur. Bunlar doğrudan ilgili işe ait genel giderler hesabına kaydedilir. III. Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarma İşlerinde Ortak Genel Giderlerin Dağıtımında Özel Durumlar: A. Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım İşi İle Birlikte Özel İnşaat İşinin Yapılması Halinde Dağıtım: Yıllara yaygın inşaat ve onarım işiyle beraber, yıllara yaygın olmayan başka bir işin olması ve bu işin belli aşamasına kadar hasılatın olmaması durumu özellikle özel inşaatlarda ortaya çıkmaktadır. Yıllara yaygın inşaat ve onarım işi yapan bir işletmenin aynı zamanda kat karşılığında inşaat yapması ve inşaatın devam ediyor olması durumunda, başka bir iş söz konusu olmasına rağmen bu işten özel inşaatın teslimine kadar hasılat söz konusu olmayacaktır. Bu durumda, ortada bir hasılat olmadığına göre, müşterek giderlerin dağıtımında kat karşılığı inşaat işinin üretim maliyet tutarının dikkate alınarak müşterek giderlerin buna göre dağıtılmasının uygun olacağı görüşündeyiz. B. Avansların Durumu: Hakediş, yapılmış olan bir işin karşılığıdır. Avans ise, ilerde yapılacak işe karşılık ve bu iş karşılığında yapılacak ödemeye mahsup edilmek üzere alınmış bir tutardır. Gider dağıtımına esas olacak ölçüt ise yapılmış iş veya alınmış mal karşılığı elde edilen hak ediş ve hasılattır. Yani gerçekleşmiş mal ve hizmet satışları tutarıdır. Bu satışların gerçekleşmesi için gider yapılmıştır. Avans alınması için bir genel gider yapılması söz konusu değildir. Bu çerçevede salt avans alınmış olması nedeniyle avans alınan işe ortak giderden pay verilmesi gerekmemektedir. C. Müşterek Kanunen Kabul Edilmeyen Giderlerin Dağılımı: Kanunen kabul edilmeyen giderler, vergi kanunlarının indirime izin vermediği giderlerdir. Kanunen kabul edilmeyen giderler, 750-760-770-780 no.lu Gider hesaplarında izleniyor ise, zaten bu hesapların dağıtımı sırasında dağıtılmış olacağından ayrıca dağıtıma gerek kalmayacaktır. Ancak bu dağıtım sırasında hangi inşaat ve işlere ne kadar kanunen kabul edilmeyen gider payı düşüldüğü belirlenmelidir. Her bir yıllara yaygın inşaat ve onarım işi farklı zamanlarda tamamlanacağı için, kanunen kabul edilmeyen giderler de bu dönemlerde, ticari kara ilave edilerek mali kâr belirlenecektir. Kanunen kabul edilemeyen giderler, 750, 760, 770, 780 hesaplar dışındaki hesaplarda izleniyorsa bu durumda GVK nın 43. maddesindeki düzenlemeye göre dağıtımının ayrıca yapılması gerekir. D. İnşaat İşi Dışında Elde Edilen Arızi Gelirlerin Durumu: Yıllara yaygın inşaat ve onarma işlerinin yanı sıra gerek bu işlerden elde edilen, gerekse diğer işletme kaynaklarının kullanılması yoluyla elde edilen mevduat faizi, repo geliri, kur farkı geliri gibi gelirlerin elde edilmesi durumunda bu gelirlere müşterek genel giderlerden pay verilip verilmemesi karşılan sorunlardandır. Bu gelirlere müşterek giderlerden pay verilmeyeceği görüşü de bulunmakla birlikte, Maliye Bakanlığı nın Muktezası ile müşterek genel giderlerden faiz geliri, kur farkı gibi gelirlere de pay verilebileceği kabul edilmiştir. IV. Sonuç: Yıllara yaygın inşaat ve onarma işlerinde kullanılan müşterek genel giderlerinin dağıtım esasları GVK nın 43. maddesinde düzenlenmiştir. Müşterek genel giderler kazancın elde edilmesi ve idamesi için yapılan giderlerdir. Dağıtılacak olan giderler, hangi işe ait olduğu belirlenemeyen genel giderlerdir. Hangi işe ait olduğu belli olan genel giderler için dağıtım yapmaya gerek yoktur. Bunlar doğrudan ilgili işe ait genel giderler hesabına intikal ettirilir. Müşterek genel giderlerin dağıtımında temel uygulama, yıl içinde tek veya birden fazla yıllara yaygın inşaat ve onarma işinin, 42 inci madde kapsamına girmeyen işlerle birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler, yıllara yaygın inşaat ve onarma işine ait harcamalar ile 42 nci madde kapsamı dışındaki işlere ait satış ve hasılat tutarlarının (enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde bunların düzeltilmiş tutarlarının) birbirine olan nispeti dahilinde dağıtılmasıdır. YARARLANILAN KAYNAKLAR -193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu, -163 ve 169 no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğleri, -E-Yaklaşım, Aralık/2007 Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarma İşlerinde Dönem Sonu İşlemler ,Özkan ATİLA Hesap Uzmanı -E-Yaklaşım Mayıs/2008 Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarma İşlerinin Vergilendirilmesi,Mehmet Tahir UFUK Baş Hesap Uzmanı, - E-Yaklaşım Eylül/2008 Yıllara Yaygın İnşaat Ve Onarım İşlerinde Ortak Giderlerin Dağıtılması, Ömer KÖSE Muhasebat Kontrolörü, -Vergi Dünyası Aralık/2003 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşlerinde Vergilendirme, S.Sabit DURLANIK Baş Hesap Uzmanı, -Beyanname Düzenleme Kılavuzu(2008). -Danıştay Kararları, -Maliye Bakanlığı Özelgeleri.